Paslanmaz Çelik Nedir?
Paslanmaz çelik, En az %12 Cr içeren demir alaşımlarına verilen addır. Krom oksijenle etkileştiğinde ince bir koruyucu krom oksit katmanı oluşturan paslanmaz çelik, korozyona karşı mükemmel direnci nedeniyle tercih edilir. Kromun arttırılmasıyla korozyon direnci de artar.Paslanmaz çeliklerdeki başlıca alaşım elementleri önem sırasına göre krom, nikel, molibden ve mangandır.
Paslanmaz Çeliğin Tarihçesi
Paslanmaz çelik 1913 yılında İngiliz malzeme bilimcisi Harry Brearly tarafından bulunmuştur. Brearly, silahlar için farklı çelikleri araştırması sırasında % 13 Cr içeren çeliklerin korozyona aylarca direnç gösterdiğini fark etmiştir.
Paslanmaz Çelik Türleri
- Östenitik [Fe-Cr-Ni-(Mo)
Korozyona dayanıklı çeliklerin en önemli bölümünü oluştururlar. Paslanmaz çeliğin en yaygın türüdür. Mıknatıslanmaz özelliktedir. Şekillendirilme ve kaynak kabiliyetleri yüksektir. Çok düşük ve çok yüksek sıcaklıklarda kullanıma uygunlardır. %16 – 25 arasında krom, %0,02 – 0,08 arasında karbon içerirler.
- Ferritik [Fe-Cr-(Mo)]
%30’a kadar krom ve %0,12’den az karbon içerirler. Isıl işlemle sertleştirilemezler. Gerilmeli korozyon çatlağına karşı dirençlerinden ötürü tercih edilirler. Şekillendirilme ve kaynak kabiliyetleri östenitik paslanmaz çeliklere kıyasla daha düşüktür.Manyetiklerdir ve daha ucuzdurlar.
- Dubleks [Fe-Cr-Ni-(Mo)-N]
Mikroyapıları %50 östenitik ve %50 ferritiktir. Bu sayede mukavemetleri de daha üst seviyededir. Gerilmeli korozyon çatlağına direnç gösterirler. Kaynak kabiliyetleri yüksektir; ancak elektrot ve ısı seviyesine dikkat edilmelidir. Orta derecede şekillendirilebilirler. %50 östenitik fazlarından ötürü ferritik, martensitik ve PH tipler kadar olmasa da manyetiklerdir.
- Martenzitik [Fe-Cr-C-(Ni-Mo)]
Bu çelikler krom ve daha düşük karbon muhteviyatı (maksimum %1) ile ferritik çeliklere benzer özelliktedir. Bu sayede karbon ve düşük alaşımlı çeliklerde olduğu gibi sertleştirme ve pekleştirmeye uygundurlar. Yüksek mukavemet ve orta derece korozif ortamlarda kullanıma uygundurlar. Plaka ve levha gibi yassı şekillerde yaygındırlar. Manyetiklerdir.
- Çökelti Sertleştirilmiş [Fe-Cr-Ni-(Mo-Al-Cu-Nb)-N]
Yapısına bakır, niobyum ve alüminyum ilave edilmesi ile oldukça yüksek mukavemete sahip olabilirler. Yüksek mukavemet ve korozyon direncine sahiptirler. Havacılık ve bazı ileri teknoloji gerektiren endüstrilerde kullanılırlar.
